لایسنس‌های نرم افزاری چه هستند؟ و هرکدام چه قوانینی دارند؟

فرض کنید شما یک توسعه دهند نرم افزار یا صاحب یک نرم افزار خاص هستید که اون رو دوست دارید در اختیار دیگران نیز قرار بدین و البته دوست دارید این در اختیار قرار دادن یکسری قوانین و قواعدی هم داشته باشه که شماحقوق نرم افزار شما رو هم به نوعی حفظ کنه، اینجاست که لایسنس های نرم افزاری به کمک شما میان.

اما لایسنس نرم افزاری چیه؟

لایسنس های نرم افزاری یک سری قرارداد های حقوقی هستند که شرایط مربوط به استفاده، توزیع و تغییر نرم افزار رو تعیین میکنن. این لایسنس ها معمولا توسط سازندگان، توسعه دهندگان یا صاحبان حقوقی نرم افزار های ایجاد و انتخاب میشه.

انواع مختلفی از لایسنس های نرم افزاری موجود هست که هرکدوم شرایط و قوانین خاصی دارن. بطور کلی اهداف اصلی لایسنس های نرم افزاری رو می شه به ۴ گروه زیر تقسیم کرد:

• تعیین حقوق و وظایف استفاده‌کنندگان: یه لایسنس نرم‌افزاری مشخص می‌کنه که چه کسانی مجاز به استفاده از نرم‌افزار هستن و چه محدودیت‌هایی برای استفاده از اون وجود داره.
• تعیین شرایط توزیع: لایسنس‌ها مشخص می‌کنن که چطور میشه نرم‌افزار رو توزیع کرد و آیا اجازه تغییرات در نرم‌افزار داده میشه یا نه.
• حفاظت از حقوق مالکیت: لایسنس نرم‌افزاری معمولاً برای حفظ حقوق مالکیت و کنترل بر استفاده از نرم‌افزار استفاده میشن.
• ارائه گارانتی و مسئولیت: برخی از لایسنس‌ها هم شرایطی در مورد گارانتی و مسئولیت مربوط به عملکرد نرم‌افزار رو تعیین میکنن.

خوب حالا که در مورد دلایل وجود لایسنس ها صحبت کردیم حالا با همدیگه کمی با برخی از لایسنس های نرم افزاری بیشتر آشنا بشیم. من در ادامه چند لایسنس رو معرفی و میکنم و سعی میکنم کمی بیشتر شما رو با اونها آشنا کنم.

MIT:

لایسنس MIT یکی از قدیمی‌ترین لایسنس‌های نرم‌افزاریه که اولین بار تو دانشگاه ماساچوست یه وسیله ی دانشجویان و اساتید این دانشگاه به کار گرفته شد. این لایسنس اولین بار در دهه ۱۹۶۰ معرفی شد و به شکل فعلی خود در دهه ۱۹۸۰ به رسمیت شناخته شد. لایسنس MIT معمولاً شرایط ساده‌ای دارد و به طور کلی اجازه استفاده، کپی، تغییر و توزیه نرم افزار و کد منبع رو برای هر فرد یا سازمانی بدون محدودیت می زاره و هیچ گونه گارانتی در موبوط به نرم افزار هم نداره، یعنی توسعه دهنده هیچ ضمانتی در مورد درست کار کردن نرم افزار نمیده!

GPL:

لایسنس  GPL توسط ریچارد استالمن در دهه 1980 میلادی ایجاد شد. ریچارد استالمن، که معروف به برنامه نویسی و فعالیت در حوزه نرم‌افزارهای آزاد و متن‌بازبود، یک سری نرم افزار تجاری توسعه داده بود، حس کرد نیاز به یه سیاست نرم‌افزار آزاد و غیرتجاری وجود داره برای همین در سال  1985  لایسنس GPL رو معرفی کرد.

این لایسنس اصولاً از موارد موجود توی لایسنس BSD الهام گرفته شده بود، اما با افزودن تعهداتی به نفع آزادی کاربران و محافظت از حقوق کاربران نرم‌افزار آزاد، تفاوت‌های قابل توجهی با لایسنس BSD داشت.

این لایسنس از همون ابتدا به عنوان یه لایسنس نرم‌افزار آزاد و متن‌باز با هدف حفظ آزادی‌های کاربران و جلوگیری از محدودیت‌هایی مثل قفل‌کردن کدها و محدود کردن استفاده از مالکیت معنوی برای محصولات نرم‌افزاری طراحی شد. استفاده از GPL به توسعه‌دهندگان اجازه میدهد تا کدهای منبع باز خود را منتشر کنن و اطمینان حاصل کنن که این کدها همیشه آزاد و قابل دسترس برای همه خواهند بود.

GPL با توجه به اصول و ارزش‌هایی که ریچارد استالمن مطرح کرد، به سرعت توجه جامعه نرم‌افزار آزاد رو به خودش جلب کرد و تبدیل به یکی از معروف‌ترین و پراستفاده‌ترین لایسنس‌های نرم‌افزاری در جهان شد.

بطور کلی این لایسنس اجازه میده نرم‌افزارها و کدهای منبع باز را بازنشر کنید، اما هر کسی که از این کدها استفاده میکنه، باید کدهای منبعی که بر اساس اون نرم‌افزار توسعه داده شده رو  نیز به صورت منبع باز در دسترس قرار دهد

 این لایسنس در پروژه‌های بزرگی مانند لینوکس و GNU به کار رفته.

Apache:

لایسنس Apache، نیز یکی از مهم‌ترین و پراستفاده‌ترین لایسنس‌های نرم‌افزاری هست که برای پروژه‌های متن‌باز و نرم‌افزارهای وب مورد استفاده قرار می‌گیره.

این لایسنس از زیرمجموعه‌های لایسنس‌های نرم‌افزاری Apache License محسوب می‌شه که نخستین بار در 1999 برای استفاده آزاد در نرم افزار Apache HTTP Server ارائه شد و البته مبتنی بر لایسنس MIT بود که برخی شرایط جدید به آن اضاف شده بود.

شرایط این لایسنس رو میشه بصورت زیر بیان کرد:

•  این لایسنس به هر فرد یا سازمانی اجازه میده که نرم‌افزار رو به صورت رایگان استفاده کنه.
• این لایسنس به هر فرد یا سازمانی اجازه می‌ده تا نسخه‌های اصلی یا تغییر یافته از نرم‌افزار را به صورت رایگان توزیع کند.
• این لایسنس به هر فرد یا سازمانی اجازه می‌دهد که نرم‌افزار را تغییر دهد و نسخه‌های تغییر یافته را توزیع کند، با شرطی که همه تغییرات به طور صریح مشخص شده و اطلاعات لازم برای دسترسی به کد منبع تغییرات ارائه شود.
• این لایسنس اعلام می‌کند که استفاده از نام یا نشان تجاری Apache توسط دیگران برای تبلیغ یا ترویج محصولاتشان، به معنای تأیید یا تایید آن محصول توسط پروژه Apache نیست.
• هر نسخه تغییر یافته از نرم‌افزار باید دارای یک فایل اعلام تغییرات باشه که تغییراتی که ایجاد شده رو به طور کامل توضیح بده.
• و البته این لایسنس هیچ گونه گارانتی در مورد عملکرد یا کارایی نرم‌افزار را ارائه نمی‌ده.

BSD:

این لایسنس نیز یکی از لایسنس های معروف در دنیای متن باز هست که اولین بار در دهه ۱۹۷۰ دانشگاه کالیفرنیا ایجاد شد و البته به عنوان یکی از اولین لایسنس های نرم افزاری متن باز شناخته میشه که در دهه ۱۹۹۰ یکی از محبوب ترین و پراستفاده ترین لایسنس ها بوده.

شرایط کلی این لایسنس رو هم میشه بصورت زیر تعریف کرد:

 این لایسنس به هر فرد یا سازمانی اجازه می‌دهد که نرم‌افزار را به صورت رایگان استفاده، توزیع و تغییر دهد.

 هر نسخه از نرم‌افزار باید حقوق نام و شرایط لایسنس رو حفظ کنه.

این لایسنس هیچ گونه گارانتی در مورد عملکرد یا کارایی نرم‌افزار را ارائه نمیده.

 این لایسنس هیچ گونه مسئولیتی در قبال خسارت‌های ناشی از استفاده از نرم‌افزار را بر عهده نمی‌گیرد.

هر نسخه از نرم‌افزار باید اعلام کنه که از کجا ایجاد شده و باید منبع اصلی اون مشخص بشه.

توی این مطلب با ۴ لایسنس از لایسنس های دنیای زیبای متن باز آشنا شدیم، البته لایسنس های دیگه ای مثل MPL، EPL و ... هم وجود هست که خارج از بحث ما هستن و خوب میشه گفت این ۴ لایسنس از مهمترین لایسنس های دنیای اپن سورس هستن.

امیدوارم این مطلب براتون مفید بوده باشه و خوشحال میشم از قسمت نظرات نظر خودتون رو با من در میون بزارید :)